INTERVIEW MET LUC MARTINSEN (°1951)
Oostende, lente 25
Hilde Van Canneyt (HVC) Beste Luc, dank om me hier te ontvangen in uw vroegere woonst, waar nu uw schilderijen opgestapeld staan. Zelfs de tafel waar we aan zitten, is beschilderd met uw bekende kleur- en toets! Vroeger schilderde u hier op zolder, door omstandigheden niet meer.
Had u altijd én thuis, en elders een atelier?
Luc Martinsen (LM) Niet altijd. Op zich werk ik het liefst in een atelier thuis. Hier woonde en werkte ik gedurende twintig jaar.
HVC U hebt een tijdje gescheiden geleefd van uw vrouw, had die privé-situatie een invloed op hoe en wat u schilderde?
LM Ik ben nog actiever geworden. En ook agressiever.
HVC Ik vertaal dat als: u bent geen spreekwoordelijke lamzak meer! (knipoogt)
LM (lacht)
De laatste tijd slaap ik maar, maar anders sliep ik maar twee uur per nacht. Ik werkte ontzettend veel.
HVC U bent dus altijd een impulsieve schilder geweest die ‘s nachts niet kon slapen en dan maar in de nacht zijn schilders roes beleefde.
Was dat al van toen u jong was?
(Zijn vrouw Els suggereert, toen ze hem in 85 leerde kennen, dit al zo was.)
HVC (tegen zijn vrouw Els) U bent net op die fanatieke gedreven kunstenaar gevallen, vermoed ik?
LM Om zijn passie!
HVC En schoonheid! (knipoogt)
Hebt u altijd kunnen (over)leven van uw schilderen?
LM Toen ik jong was, heb ik nog bij een ruitenwasser gewerkt, diepvriezers en wasmachines verkocht, werkte ik bij een bakker, een architect, had ik zelf een bloemenwinkel,…
HVC U weet wat werken is! (knipoogt)
LM Ziet ma zeker! (is West-Vlaams)
Op mijn 27e besliste ik niks anders meer te doen dan te schilderen.
HVC En dat lukte financieel?
LM Dat heb ik niet uitgesproken, ik moest de eindjes aan elkaar knopen, en ik had een fantastische vrouw die mee ervoor zorgde dat er inkomsten waren. Zij stond zelfs op rommelmarkten om extra geld te sprokkelen.
HVC Even rewind: sierden vroeger bij u thuis, kunstwerken aan de wand of op de dressoir?
LM Octave Landuyt hing aan de muur. De zus van mijn vader woonde in De Pinte, bij Gent, en was directeur van de Union Cotonnière. Zij verzamelden kunst.
Maar eigenlijk begon ik in schilderkunst geïnteresseerd te raken toen ik zestien jaar was, door Etienne Elias. Hij nam me erbij in zijn klas in de Academie van Oostende. En tussen turbulenties in, kwam ik later weer bij hem in de klas. Hij heeft me toen bij wijze van spreken van de straat gehaald. We zijn altijd vrienden gebleven.
HVC Hij werd bekend met zijn werken van de ‘Nieuwe Figuratie’, samen met Raoul De Keyser, Roger Raveel en Reinier Lucassen. Zag u hem als uw leermeester?
LM Toch wel. Ik ben blijven schilderen. In 73 had ik mijn eerste tentoonstelling, ik was toen 23 jaar.
HVC (toont me werk uit die tijd) U schilderde heel realistisch. Kon u ervan leven?
LM Met de hakken over de sloot. Ik verkocht zo’n werk voor dertigduizend frank. Maar ik schilderde daar twaalf uur/dag aan!
HVC Wie liep er in die tijd nog allemaal rond in Oostende?
LM Marc van Loo, maar hij woont nu in La Palma en werkt er met een galerie uit Londen. Ook Bruynooghe, hij noemde zich ‘de magic pencil’. Hij wilde zoals Dürer werken. En dan had je ook nog Eddy De Buf en Jan De Kooning. Buiten de oudere generatie, waren er niet zoveel mensen die schilderden in Oostende. Je had ook nog Charles Drybergh en Lucien Guinotte, maar ze zijn beiden overleden. Die Antiekmarket in de Langestraat was zo’n beetje een bakermat.
HVC Ik kende die Antiekmarket: dan gingen we op zondag naar zee, maar zaten we daar een ganse namiddag en zagen we uiteindelijk nog een half uur de zee. (lacht) In welke cafés zaten jullie?
LM De Sloopy in de Langestraat, waar ook Arno Hintjens en Paul Couter zaten.
HVC Alles verliep vlot, zo ik hoor.
LM Ja, en ik leerde dan ook iemand van Kortrijk kennen: Max Kerkhof. Hij heeft in 82 – ik was 31 – Marc Maet, Philippe Vandenberghe, Rik Vermeersch, Ingrid Castelein en mij samengebracht voor een tentoonstelling in de Comedie in Roeselare, waar Willy Van den Bussche de inleiding deed. En toen begon alles beter te rollen. Willy Van den Bussche deed een eerste aankoop, de Stad Oostende,… Ik kreeg toen zeventigduizend frank voor een groot schilderij van de provincie. Ik was op dat moment vier jaar non-stop aan het schilderen.
HVC Als een lonesome cowboy… Op dat moment had u het realisme losgelaten, had u al een lossere toets, met dikkere penseelstreken.
LM Ik refereerde naar de De Neue Wilden uit Duitsland. Ik maakte ook verbinding met Chia Clemente, Paladino…
HVC Interesseerde het u niet meer om ‘mooie plaatjes’ te maken?
LM Ik was zoals Picasso op een torentje van een kerk, die draaide met de wind.
HVC Konden de kijker uw ‘werk in verandering’ smaken?
LM Dat heb ik me nooit afgevraagd. Ik heb heel mijn dertiger jaren altijd kunnen doorwerken.
HVC En werd u intussen veel gevraagd?
LM Nee, want ik werkte lang aan een werk, en moest dat direct kunnen verkopen, want ik had dat inkomen nodig om daarmee weer een nieuw schilderij te maken. Vandaar dat ik nooit een hele solotentoonstelling kon bijeen schilderen. Zo vroeg midden jaren 80 Willem Elias mij eens voor de Sint-Lukasgalerie in Brussel, maar ik kon daar niet exposeren, want ik had te weinig werk.
HVC Niet eenvoudig… En dat schilderen, bleef dat een strijd?
LM Ja, dat was een gevecht, echt dat animisme. Je wil iets uitbeelden dat je in feite niet kan.
HVC Wist u vooraleer u naar uw atelier trok, al wat u wilde maken?
LM Ik maakte op café weleens een schetske op een bierkaartje, dus ik had een aanzet, maar wist nooit waar het zou eindigen. Het was meestal een bepaald concept in mijn hoofd dat ik wilde uitbeelden, maar erna kwamen natuurlijk al die clichés erover. Je kijkt naar één beeld, maar je ziet ernaast nog 37 beelden die je erin wil integreren om tot een totaliteit te komen.
HVC Mensen denken dat kunstenaar zijn ‘fun’ is, maar de rauwe realiteit is meestal anders.
LM (lacht) Het is hard werken, amai! Maar terwijl ik schilder, zit ik wel altijd helemaal in die wereld hoor! Al zette ik veelal muziek op, om een aanwezigheid te hebben. Ik hou niet zo van volledige stilte.
HVC En uw vrouw, vond zij dat zo fijn dat u zomaar eventjes uw reguliere job had opgezegd?
LM Zij zorgt natuurlijk dat je het kàn doen. Zij gaf me die mogelijkheid. Zij is de muze.
HVC Na zo’n intense workout, wanneer weet u dat u ‘stop’ aan uzelf moet roepen?
LM Eén toets te veel en het is kapot. Dat zit binnen het idee en de voltrokkenheid ervan. Je stopt als je klaargekomen bent, niet meer of niet minder. (lacht)
HVC De bekende ‘zone’ is natuurlijk een noodzaak als artist. Hoort daar ook een Duvel bij om het allemaal wat intenser te maken?
LM Vroeger was ik radicaal nuchter toen ik werkte, nu durf ik er al eens iets bij te drinken. Ik zie het schilderen echt als sporten. Als het tien dagen duurde om een werk af te krijgen, dan was ik tien dagen nuchter. Eens af, was het feest natuurlijk! Misschien was ik té obsessief, je kon bijna van een runners high spreken. Je kan een schorpioen in alcohol van 90° leggen, en hij zal nog overleven.
HVC Ik snap de clou niet?
LM Wel, dat diertje gaat zo ver in zijn overleving.
HVC Aah, vanwaar die drang? Wilde u een bekende schilder worden?
LM Vroeger zaten wij veel met een man of acht samen, en iedereen keek op naar de figuur Etienne Elias, die toen de ‘popstar’ was. Maar mij interesseerde dat niet, wél het werk op zich, dàt fascineerde me. Door die fascinatie voor de kleur en de vorm, het werk op zich, zag ik daar een leefbaarheid voor mezelf in. Ik kan overleven met dat te maken. Zo is het ergens ontstaan.
HVC Het is survival. Mochten anderen zich komen ‘moeien’ in je atelier?
LM Nee! (lacht)
HVC Laat staan: kritiek leveren?
LM Daar trok en trek ik me niks van aan!
HVC U lijkt me ook niet het type die met zijn sjieke jas en das naar openingen ging om ‘er gezien te worden’.
LM Laat het ons zo stellen dat ik naar de openingen van mijn vrienden ging, en het daar gezellig kon worden (lacht), maar anders gingen wij veel tijdens de dag tentoonstellingen bezoeken.
ELS, zijn vrouw: Als we op reis gingen, was het om een huisje te huren om te werken, kunstboeken te lezen en musea te bezoeken. Zijn hele leven stond in het teken van kunst.
HVC U was goed geïnformeerd. Paste u zich daaraan aan?
LM Jan Deconynck zat wat in dat stramien van die Tuymans-toestand. Maar hij was een materieschilderen, dat zat hem in de weg. Dat ‘mager’ schilderen was niet te combineren met zijn zware toets. En zelf ben ik er eveneens door beïnvloed geweest.
HVC Maar u bent in uw schilderijen met de jaren alleen maar wilder en wilder geworden!
LM Dat klopt. (lacht)
HVC Vertel eens over uw grafiek.
LM Wel, ik erfde een pers van Jef Van Tuerenhout.(Galerie Pieters), hij had die van Marc Van Loo gekregen. Het is een pers die als het ware zelf in elkaar is geknutseld, een heel ongemakkelijk ding met grote rollen van 80 kilo. Ik heb ook veel geleerd van James De Coninck, een grafieker.
HVC Nooit ‘geklei-d’?
LM Nee, alles viel als een pudding uit elkaar, niks voor mij. (lacht)
HVC U bent vijftig jaar, heeft u nooit last van midlife crisissen gehad?
LM (lacht) Nee!
HVC Publicaties vond u altijd belangrijk. Hebt u ook altijd bewust uw archief bijgehouden?
LM Daarvoor moet ik mijn vrouw bedanken! Niet alles is gefotografeerd geweest, maar toch een redelijk pak. Ik sponsorde mijn publicaties soms door grafiek te maken. Ik ben ervoor zelfs van de ene naar de andere commerçant gegaan, aan vijfentwintigduizend frank/bundel van vijf grafieken. Die grafiek heeft er ook aan bijgedragen om het levensonderhoud iets aangenamer te maken.
HVC Ook een website en co zijn tegenwoordig heel belangrijk. Bent u daar bewust mee bezig?
LM Instagram! Dat is communicatie.
Ook mijn vrouw heeft dat in gang gestoken. De manier van schilderen is daar zelfs door beïnvloed. De typografie van het beeld is totaal veranderd, het ligt dichter bij Basquiat. De discrepanties zijn anders. Het is tweeledig: soms gaan ze weer over naar dat poëtisch realisme, anderzijds naar het agressief uitbeelden van de onkunde.
HVC Om af te sluiten: Luc Martinsen en schilderen: ontegensprekelijk twee handen op eén buik.
LM Schilderen is mijn alles: dat heeft me al door al mijn moeilijke momenten in mijn leven geholpen. Alsof je een priester hebt die bidt. (lacht)
HVC Maar je schildert toch anders als je rustig bent, blij, triestig kwaad…
LM Ieder schilderij is een schilderij hé! Als je naar het toilet gaat, heb je ook niet altijd dezelfde ‘kak’ hé! (lacht) Daar gaat het leven uiteindelijk over! Ik ben niet elke dag een hero. Het zijn soms de emoties die bepalen wat je gaat maken of doen, maar je moet het wel doén.
HVC Tegenwoordig wacht je als het ware niet meer op ‘weldoeners’, maar baad je je eigen galerie uit, eerst in de Christinastraat, nu in de Langestraat. Voel je dat je tegenwoordig als kunstenaar meer moet doen dan vroeger?
LM Het is het heft in eigen handen nemen. In Vlaanderen zijn er niet zo-veel mensen die zich bezighouden met kunst promoten of leefbaarheid voor de kunstenaar te creëren. Ook het ministerie niet.
HVC Zelfs op uw 73e, na vijftig jaar oeuvre, is het nog moeilijk om ‘plekken’ te vinden om tentoon te stellen? Niet te geloven eigenlijk. Ook niet moedgevend.
LM Ik had bijvoorbeeld weinig contact met de mensen van Mu Zee. Vroeger deden museumdirecteuren huisbezoeken, gingen ze naar ateliers gaan kijken. Dat gebeurt niet meer! Al is het maar ‘attentie’ geven aan de Oostendse kunstenaars. Willy Van den Bussche was gepassioneerd door schilderkunst!
HVC Het kan natuurlijk zijn dat wat je maakt ‘zijn smaak niet is’. Is het makkelijk te combineren zelf kunstenaar te zijn en een galerie te runnen?
LM Het is moeilijk twee meesters te dienen.
HVC Voelt u zich geen miskend kunstenaar?
LM Nee. Natuurlijk zou ik graag hebben dat mijn schilderijen later op een goede plek terechtkomen. In een museum of in een grote verzameling. En op zich is je ‘bezit’, je laatste werk. En op zich ook de weg die je aflegt, niet de materie op zich.
HVC Interessant!
Hoe kiest u voor een expo welke werken u toont?
LM Ik toon mijn recente werken. Ik werk alle dagen, dus ik heb veel nieuw werk. Voor mij is mijn recent werk mijn beste werk. In een galerie kan ik natuurlijk andere stukken tonen, soms is het ook weleens à boire et à manger. Maar natuurlijk doe je je best om een meesterwerk te maken! Tijdens de pandemie kon ik geen bestellingen meer plaatsen in Nederland voor doeken, dus zocht ik op straat karton om op te schilderen. Zo begon ik met vrije vormen te werken. Ik sneed stukken karton uit, en later deed ik hetzelfde met mijn doeken.
HVC Werkt u doek per doek af? Olieverf hebt u afgezworen, dacht ik.
LM Ik kreeg mede door de white spirit, daar eczema van. Ik kreeg er ook schurft van, ik was bijna Elephant Man. Ik werk al sinds 95 in acryl. Of ik het mis? Het gevecht met olieverf is natuurlijk wel groter.
HVC Wilt u nog iets kwijt over uw kleurgebruik?
LM Kleur is een drager van betekenissen.
HVC U werkt ook graag met woorden.
LM Het geheim van mijn bestaan is het verzet. Ik bal mijn vuist tegen God. (lacht) En tegen de maatschappij. De woorden die ik gebruik, worden onduidelijk, deels pour attirer, want als je op je werk woorden zet, is er een trigger, kijken ze tweemaal zo lang. Want eerst begrijpen ze het niet, dan lezen ze de woorden, en kijken ze nogmaals en dan zien ze het échte beeld.
HVC Titels?
LM Voor mij is dat eten en drinken, zoals een kind een naam heeft.
HVC Geometrie, de vrouw, de kracht is enorm belangrijk in uw werk.
LM De vrouw is de oorzaak van alles, en mijn vrouw is zeker een grote vorm van inspiratie. Elk lief maakte deel uit van het concept. Zij is ook een bepaalde noemer van mijn bestaan. Waarschijnlijk heeft zij na 40 jaar zo’n danige impact op mij, dat ik er niet meer vanaf geraak of wil vanaf geraken.
HVC Van welke Belgische kunstenaars hield u?
LM Toch meer Philippe Vandenberghe en Marc Maet. Maar ja, die hebben zich van het leven benomen… Marc had ook last van zijn maag, en vooral liefdesverdriet. En Philippe streefde zodanig naar het absolute, dus dat was ook niet vol te houden. Terwijl ook hij zoveel mee had! Echt jammer!
HVC Zou u niet gelukkiger zijn met meer herkenning? Of bent u blij dat u gewoonweg heeft mogen schilderen?
LM Zoiets. Ik heb geen behoefte aan populariteit.
HVC Wel dat ze het ‘graag’ zien toch?
LM Ja. Ik wil het delen natuurlijk.
HVC Ik zie hier in uw living een geel schilderij hangen met de woorden ‘ping ping.
LM Dat is het pompstation dat ‘ping ping’ doet. Ik ken een dame die nogal goed ‘behoederd’ is, en zij leeft van de ping ping van de benzine, het geld dat dit opbrengt.
HVC Ik zie hier ook nog een werk hangen met een ster, een maan en palmbomen.
LM Dat is een knipoog naar Mapplethorpe.
Hij heeft een werk met een duivel met een zweep in zijn kont. Het rood is de zweep en ik ben eigenlijk die vrouw aan het doodmaken. Ik los dat abstract op. Het is een complex ding.
HVC Mocht uw vrouw vroeger binnenkomen op dat atelier?
LM Ze vloog buiten! (lacht) Ze heeft nooit kritiek gegeven trouwens, eerder beschouwelijk. Er was een soort symbiose tussen ons.
ELS: Ik kwam eerder warme soep brengen! Ik ben geen kunstcriticus, ik vond niet dat het aan mij was om te bepalen of iets goed of slecht was. Ik bleef sowieso diplomatisch. (knipoog) Ik ben sowieso iemand die op de achtergrond blijft, die stil is en luistert. Ik hoorde natuurlijk de vele gesprekken die hij had met mensen uit de kunst.
LM Ze is inderdaad altijd beschouwelijk geweest als ze naar het werk keek. Er was een soort symbiose tussen ons. Ik ben natuurlijk beïnvloed door andere mensen en kunstenaars, maar ik beslis of iets af is of niet.
HVC De schilderijen die hier in uw living hangen, is dat met de bedoeling dat ze in een soort no zone hangen om te zien dat het werk ‘werkt’?
LM Ik hang dit hier voor mijn vrouw Els! Uit liefde!
HVC Jullie waren een tijdje gescheiden. Kan u dat zien als een boodschap aan Els? Dat u dan werken voor haar creëerde als het ware?
LM In ieder geval werden mijn werken getormenteerder; het waren heel geladen werken.
HVC Voelen wij dat als kijker in uw werk?
LM Ik weet niet of ze dat kunnen lezen, het wordt gedesimuleerd. Een schilderij is ook een vliegenvanger voor een ander. Het is zoals een vleesetend plantje. Waarom zijn mensen gefascineerd door een schilderij? Het is een wapen, het is overleven. En om te overleven moet je aantrekken. Je moet een soort fascinatie klaarmaken zodat de ander wordt aangelokt.
HVC Bewust of onbewust?
LM Dat begon onbewust, maar na een tijdje begin je dat bewust te worden.
HVC Natuurlijk, een kunstenaar wordt graag ‘op handen gedragen’. Hij wil dat hij wordt uitgenodigd voor tentoonstellingen, er teksten over zijn werk worden geschreven, etc. Hij wordt meestal toch graag op een piedestal gezet. Het is meestal de ‘schuld’ van curators en museumdirecteurs dat ze niet ‘erkent’ zijn…
Nooit een klein stemmetje dat roept: ‘Mijn talent is te weinig ontdekt geweest’?
LM Nee. Ik denk dat er bij elk werk wel een ontvankelijke geest past. Als je die ontvankelijke spirit hebt, zal je vroeg of laat toch een (h)erkenning krijgen. Iemand die dat identificeert en in dezelfde geest ligt. Ik denk niet dat het in het leven nodig is om die maatschappelijke betrachting achterna te hollen.
HVC U hebt meer iets van: ‘Kust mijn kloten, ik sta op en kan schilderen!’ Want moet eigenlijk iedere kunstenaar wel opgepikt worden?
LM Opgepikt is een groot woord. Ik denk wel dat wij een sleutelpositie hebben in de maatschappij. Wij steken de maatschappij ook in elkaar. Er moet natuurlijk gelegenheid worden gecreëerd om het zichtbaar te maken. Want je bent een soort gemene deler. Het is ook een soort plastisch monetair systeem. Het wordt vertegenwoordigd door geld.
HVC Ik voel vooral dankbaarheid dat u hebt mogen en kunnen schilderen en dat kan en zal blijven doen.
LM Door Reinier Lucassen heb ik het licht gezien. En de rest geschiedde.
HVC Blijf wie u bent Luc!
Hilde Van Canneyt, met dank aan Willem Elias voor de opdracht
Zie instagram @lucmartinsen
Galerie De grote Ruutten, Wagenstraat 27, Oostende
